تاریخچه ی چاقو در زنجان
صنعت چاقو سازی از رشته های ماندگار و تاریخی استان زنجان محسوب می شود که نیازمند توجه جدی و حمایت بیشتر از سوی متولیان امر است.
سابقه صنعت چاقوسازی در ایران را در زمان هایی باید جستجو کرد که داشتن سلاح سرد از ضروریات زندگی هر فرد به شمار می‌رفت که یکی از قدیمی‌ترین مناطق سکونت ایران که قدمت آن به هزاره‌ی ششم می‌رسد، تپه سیلک کاشان است.
قدیمی‌ترین آثار بدست آمده از این مکان که از جنس سنگ اعلام شده واز آن جمله می توان چاقوهایی با دسته هایی از استخوان و تیغه‌ای از سنگ چخماق که متعلق به 4200 ق.م. را نام برد.
با ورود سلاح گرم به بازار بتدریج حمل و استفاده از سلاح سرد منسوخ شد و صنعت شمشیرسازی نیز رو به افول می‌رود و در حد چاقوسازی و ساخت اشیاء برنده مورد نیاز روزمره زندگی به حیات خود ادامه می‌دهد و یکی از شهرهایی که صنعت چاقوسازی و ساخت اشیاء برنده را حفظ کرده و بیشترین شهرت و معروفیت را در ایران دارد، شهر زنجان است.
صنعت چاقوسازی در زنجان بطور قطع ماحصل عواملی چون موقعیت جغرافیایی و نقش زنجان در جنگهای مختلف تاریخی (قبل از اسلام و بعد از اسلام)، موقعیت سوق‌الجیشی زنجان نسبت به استانهای همجوار، قرار گرفتن بر سر تمدنهای شرقی، غربی و نزدیکی به فلات مرکزی، فراهم بودن مواد اولیه و معادن غنی آهن و مس و . . . است.
در بررسی‌های به عمل آمده و با توجه به شواهد و مدارک، به طور قطع اعلام تاریخ دقیق و مشخص زمان شروع این صنعت در استان زنجان مقدور نمی‌باشد اما قدیمی‌ترین چاقوی به دست آمده از مجموعه‌ی مرد نمکی در معدن نمک چهرآباد ( روستای حمزه‌لو ) متعلق به هیجده قرن پیش از میلاد است.
این چاقو دارای دسته‌ای از شاخ بز و طول آن 11 سانتی‌متر که با استفاده از دو میخ پرچ به تیغه‌ای متصل گردیده و طول تیغه 5/8 سانتی‌متر اندازه‌گیری شده که تیغه آن مقداری زنگ زده است.
غلاف این چاقو از جنس چرم بوده و با بندی از جنس چرم به لباس وی متصل بوده، طول غلاف 5/15 سانتی‌متر می‌باشد و در عرض آن شکافی تعبیه شده که احتمالاً وسیله‌ای شبیه گوش‌پاک‌کن یا نوعی سنجاق در آن جاسازی شده که چاقوی مزبور را میتوان به عنوان اولین و قدیمی‌ترین سند موثق به دست آمده در خصوص صنعت چاقوسازی زنجان نام برد.
محمد رضا حیدری' که 43 سال سن دارد و از 11 سالگی به تشویق آشنایان خود که به کار چاقوسازی اشتغال داشته در این حرفه فعالیت می کند نزد اساتیدی همچون 'محمد محبی' کار چاقو سازی را فرا گرفته است.
وی در ارتباط با وضعیت فعلی و فروش چاقوهای زنجانی گفت: با توجه به پایان سال انواع چاقوهای زنجانی فروش مناسبی داشته که در این موقعیت فصلی وضعیت نه چندان رضایتبخشی در این بخش حاکم شده است.
این هنرمند با بیان اینکه گرانی مواد اولیه برای ساخت چاقو و ورود چاقوهای چینی از دلایل رکود این صنعت است، اظهار داشت: در زمان حاضر سازندگان تمایلی به ساخت انواع چاقو ندارند و حتی سفارشات سایر شهرستانها نیز با مشکل مواجه شده است.
وی با اشاره به اینکه حمایتهای متولیان امر میتواند در رونق دوباره این صنعت دستی تاثیر گذار باشد، افزود: بسیاری از صنعتگران این رشته به دلیل نبود حمایتها و شرایط فعلی حاکم شده به مشاغل کاذب دیگری گرایش پیدا کردند.
رییس اتحادیه چاقو سازان استان زنجان نیز به دلایل رکود این صنعت تاریخی شهر زنجان پرداخت و اظهار داشت: در زمان حاضر گرانی مواد اولیه و ورود چاقوهای چینی موجب شده تا این صنعت دچار بحران و با مشکلاتی خاص مواجه شود.
'رضا رابط'، افزود: در زمان حاضر فروش چاقو در این شهر وضعیت مناسبی ندارد و در صورت عدم توجه به این صنعت مهم مشکلی همچون وضعیت رو به نابودی مسگری در گذشته را خواهد داشت.
وی، به تصمیم مسوولان صنایع دستی استان زنجان نسبت به جمع آوری چاقوهای چینی در مدت سه ماه از بازار زنجان اشاره کرد و گفت: این مهم به کلیه صنعتگران زنجان اعلام و ابلاغ شده است.
این هنرمند وضعیت فعلی چاقوسازی شهر زنجان را بسیار تاسف برانگیز عنوان کرد و افزود: این درحالی است که یک هنرمند چاقوسازی در آمد ناچیزی را برای معیشت و گذران زندگی روزمره خود را ندارد.
وی خاطر نشان کرد: در زمان حاضر 180 چاقو ساز مجوز دار و 60 چاقوساز دیگر بدون مجوز در خانه ها و یا کارگاههای خود مشغول به کار هستند.
'رسول فرجیان' از دیگر هنرمندان به نام صنعت چاقوسازی در زنجان می باشد که 62 سال سن دارد و به گفته خودش از 14 سالگی نزد برادرش مرحوم حسین فرجیان کار چاقوسازی را فرا گرفته است.
این هنرمند با بیان اینکه در زمان حاضر فقط20درصد هنرمندان این صنعت به این حرفه اشتغال دارند، خاطر نشان کرد: در گذشته 500 چاقو ساز در این رشته فعالیت میکردند که هم اکنون 150 چاقوساز از طبقه پایین جامعه به این صنعت اشتغال دارند که با مشکلات متعددی مواجه هستند.
معاون صنایع دستی استان زنجان نیز با اشاره به اینکه عمده مشکل چاقوسازان زنجانی ورود چاقوهای چینی و فروش آن با قیمت ارزان به آحاد مختلف مردم است، تصریح کرد: در این ارتباط در مدت سه ماه نسبت به جمع آوری چاقوهای چینی تاکید شده است.
'حمید رضا خوشدلی'، اظهار داشت: در زمان حاضر 800 چاقوساز به طور فعال و یا نیمه فعال به این صنعت اشتغال دارند.
وی با بیان اینکه برای وضعیت روبه رشد صنعت چاقوسازی اقدامات متعددی در نظر گرفته شده است، افزود: بیمه صنعتگران این رشته و دیگر رشته ها ی فعال صنایع دستی، از جمله اقداماتی است که با همکاری تامین اجتماعی آغاز شده است.
خوشدلی خاطر نشان کرد: صنعت چاقوسازی از میراث های ماندگار و تاریخی این دیار محسوب میشود و این معاونت ضمانت اجرایی برطرف کردن همه مشکلات این صنعت را ندارد.
